Sáng tạo về khoa học công nghệ

Thứ bảy, 11/01/2020

Những năm qua, nhiều cơ chế chính sách mới của Nhà nước về khoa học và công nghệ (KH&CN) đã được ban hành, là một bước tiến quan trọng trong việc xây dựng, quản lý và thúc đẩy các hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ. Điều này giúp cho nhà khoa học (KH) tiếp cận được nhiều dự án, số lượng công trình công bố quốc tế ISI tăng, lực lượng làm nghiên cứu có trình độ chuyên môn cao tăng lên. Tuy nhiên, từ góc độ một nhà khoa học trẻ làm công tác quản lý và nghiên cứu, để phát triển hơn nữa chúng ta cần phải tập trung nội lực bằng cách tăng cường đầu tư và liên kết các phòng thí nghiệm trọng điểm hình thành trung tâm nghiên cứu mạnh.

Thực tế, mỗi đơn vị, viện, trường quản lý một phòng thí nghiệm riêng, nên quy mô không lớn, thiết bị không đầy đủ, mang tính nhỏ lẻ. Các phòng thí nghiệm chỉ dành cho các nhà KH trong viện, trường sử dụng, các đơn vị khác muốn hợp tác, tiếp cận rất khó khăn. Ở một số nước phát triển, họ tăng cường đầu tư trang thiết bị máy móc và tập trung liên kết các phòng thí nghiệm thành một trung tâm phục vụ nghiên cứu. Điều này giúp các nhà KH thuận tiện hơn trong việc tiếp cận các trang thiết bị hiện đại, môi trường nghiên cứu tốt, tăng niềm đam mê và hiệu quả nghiên cứu cho các nhà khoa học .

Bên cạnh đó, chúng ta cần xây dựng một hệ thống cơ sở dữ liệu các công trình nghiên cứu, thông tin các nhà KH của các lĩnh vực nghiên cứu tiêu biểu, để họ tương tác, trao đổi, hỗ trợ nhau trong các lĩnh vực liên quan. Mặt khác, Nhà nước cần có chính sách, cơ chế, mức lương phù hợp để khuyến khích nhà khoa học toàn tâm toàn ý vào các công trình nghiên cứu.

Trong báo cáo về “Đánh giá khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo Việt Nam” được công bố cuối tháng 11-2014, nhóm chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB) và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cũng đưa ra thông điệp: Việt Nam cần lựa chọn con đường nâng cao năng suất lao động dựa trên sáng tạo nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế, cũng như cần cải thiện đáng kể năng lực đổi mới sáng tạo trong nước. Vì vậy, cần tăng cường năng lực sáng tạo trong hoạt động KH&CN của thanh niên, tìm kiếm và phát triển nguồn nhân lực trẻ tài năng quốc gia.

Việt Nam đang trong quá trình phát triển kinh tế, đồng thời cũng chịu tác động mạnh mẽ của toàn cầu hóa. Với bản chất năng động, sáng tạo và bản lĩnh của tuổi trẻ, thanh niên Việt Nam đã xung kích trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuy nhiên, dưới tác động của mặt trái kinh tế thị trường, đã xuất hiện một bộ phận thanh niên có lối sống lệch lạc, thiếu lý tưởng, thiếu ý thức chấp hành pháp luật, biểu hiện tiêu cực trong đạo đức dễ sa vào tệ nạn xã hội, tội phạm. Một trong những nguyên nhân có thể kể đến đó là việc thiếu những sân chơi lành mạnh dành cho thanh thiếu niên. Do đó, cần phải có những chương trình giáo dục, tuyên truyền và tăng cường hoạt động khoa học mang tính sáng tạo, đổi mới cho lớp trẻ.

Hình thành các trung tâm phát triển phong trào KH&CN tại các địa phương, là đầu mối trong việc kêu gọi thanh niên tham gia các hoạt động sáng tạo khoa học và công nghệ.

Tăng cường hoạt động học thuật trong trường là một giải pháp nhằm đẩy mạnh sáng tạo trong hoạt động KH&CN, đẩy mạnh giao lưu nghiên cứu giữa các Trường. Có thể là các hội thảo chuyên môn được tổ chức hàng tuần hay hàng tháng mở rộng cho mọi đối tượng. Nội dung hội thảo sẽ báo cáo các hướng nghiên cứu, kết quả dự án, hay trao đổi bình luận các bài báo khoa học mà báo cáo viên có thể là bất cứ ai miễn là có đề tài hay, tiếp cận gần với yêu cầu phát triển xã hội. Đây là cơ hội cho sinh viên tích lũy kinh nghiệm và phương pháp nghiên cứu từ bạn bè, từ những người đi trước, cũng như tham gia vào các dự án nghiên cứu do giảng viên thực hiện.

Trong thời gian tới, việc tăng năng suất lao động sẽ là yếu tố quyết định mức độ tăng trưởng kinh tế bền vững của đất nước. Động lực quan trọng nhất chính là đổi mới sáng tạo, cụ thể hơn là đổi mới sáng tạo về KH&CN thông qua hoạt động nghiên cứu và phát triển. Việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo KH&CN, trước hết, cần phải quan tâm nguồn nhân lực, và đối tượng cần hướng đến đó là thanh thiếu niên, công dân năng động và ưu tú. Các hoạt động thiết thực như tổ chức các hội nghị nghiên cứu KH; duy trì, mở rộng và phát triển các quỹ sáng tạo trẻ; giao lưu các hoạt động học thuật trong trường, viện, trung tâm là những giải pháp thúc đẩy năng lực sáng tạo và kỹ năng kết nối của thanh niên. Một khi, đổi mới sáng tạo trở thành một phong cách sống trong xã hội, tất yếu sẽ đưa Việt Nam đi theo con đường tăng trưởng bền vững.

TS. Lê Ngọc Liễu

TS. Lê Ngọc Liễu
Giảng viên Trường Đại học Quốc tế, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh
Giải thưởng Khoa học công nghệ Thanh niên Quả Cầu Vàng năm 2019

18 bài báo khoa học đã công bố trên các tạp chí khoa học quốc tế, trong đó: 16 bài báo thuộc danh mục Q1 (11 bài là tác giả chính), 02 bài báo đăng trên tạp khoa học quốc tế khác (01 bài là tác giả chính).
Tác giả chính 01 chương sách chuyên khảo do Nhà xuất bản Elsevier, Hà Lan phát hành năm 2017.
Tác giả chính 01 sáng chế được Hoa Kỳ chứng nhận.
2007-2008: Giải ba Giải thưởng "Sáng tạo Kỹ thuật Việt Nam" (VIFOTEC), Giải ba Giải thưởng “Sinh viên nghiên cứu khoa học” (EUREKA).
2010-2013: Giải thưởng “IES Prestigious Engineering Achievement Award” của Viện Kỹ Sư Singapore. Giải thưởng “Green Talents” của Bộ Giáo dục và Nghiên cứu CHLB Đức. Học bổng Hiệp hội Việt-Nhật dành cho sinh viên Đại học.
2003: Học bổng Hiệp hội Việt-Nhật dành cho sinh viên Đại học. 2010-2014: Học bổng Tiến sĩ toàn phần của AUN/Seed-Net liên kết với trường Đại học Quốc gia Singapore.
Các đề tài đang triển khai: Đồng chủ nhiệm 01 đề tài liên kết với Đại học Edinburgh, Anh Quốc; thư ký 01 đề tài Nafosted; chủ nhiệm 01 đề tài cấp Đại học Quốc gia.
Chung kết quốc gia giải thưởng ASEAN-US Science Prize for Women 2019, Chung kết giải thưởng Falling Walls Lab, CHLB Đức 2014.